سواد بصری چیست؟

آیا خوب دیدن هم نیاز به سواد دارد؟  آیا درک پیام‌های دیداری نیاز به دانش دارد؟ و یا نه، درک این طور پیام‌ها وابسته به سلیقه است.

آیا هنگامی که عکس، پوستر و یا فرسته‌های را می‌بینیم و یا می‌فرستیم، سنجه‌هایی برای قضاوت دربارۀ زیبایی و درستیِ بصریِ آن در اختیار داریم؟

پاسخ به این سؤال مهم است، چون ما امروزه، به دلیل گسترش معجزه‌آسای اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، بیش از همۀ انسان‌های تاریخ با پیام‌های تصویری سر و کار داریم و روزانه بسیاری از پیام‌ها از طریق تصاویری مانند عکس، نقاشی ، پوستر و … رد و بدل می‌شوند و درست به همین دلیل، آموختن شیوه‌هایی برای بالابردن درک دیداری امروزه نه فقط برای هنرمندان و گرافیست‌ها بلکه برای همۀ مردم به خصوص کسانی که محتوایی برای انتشار دارند، لازم و ضروری است.

حتی در محتوایی که به صورت متن خالص منتشر می‌شود، باز هم گرافیک و تصویر مطرح است، نوشته‌های که فونت و رنگ و اندازه و زمینه و تناسب بهتری دارند، بهتر معنای مورد نظر نویسنده را در رسانه‌های اجتماعی منتقل می‌کنند، تا نوشته‌هایی که به گرافیک  بی‌اعتنا  و یا بداعتنا هستند.

حتی اگر گرافیک، دغدغه و کسب‌وکار شما نباشد، باز هم آشنایی با سواد بصری ضروری است. زیرا شما یا منتشرکنندۀ محتوا نیستید و یا هستید. اگر نیستید، با آشنایی با سواد بصری لذت بهتری از درک پیام‌ها و هنرهای تصویری، را تجربه می‌کند و اما اگر برای علایق و یا کسب‌وکار خود و دیگران، محتوا تولید می‌کنید و یا حتی اگر دیگرانی برای علایق یا کسب‌وکار شما محتوا تولید می‌کنند، باز هم آشنایی با سواد بصری مزیتی اساسی برای شما خواهد بود. زیرا در این صورت، هم  بهتر ایده‌ها و یا محصولاتتان را از نظر بصری منتشر می‌کنید و هم بهتر می‌توانید خدمات گرافیکی دریافت کنید و نیز تعامل و گفت‌وگوی مفیدتری با هنرمندان هنرهای بصری داشته باشید.

از سویی دیگر، ممکن است پنداشته شود که مهم‌ترین عامل برای فهم یا شکل دادن به پیام‌های بصری، نیروی کشف و شهود و خلاقیت است. این مفهومِ زیبایی‌شناسی سنتی، تاحدی درست است و نمی‌توان نیروی کشف و شهود و خلاقیت را در هنر نادیده انگاشت اما به عنوان مثال در ادبیات، همۀ این‌ها بعد از یادگیری سواد اولیۀ خواندن و نوشتن مطرح است و  قبل از آن نمی‌توان دربارۀ خلق شاهکار ادبی صحبت کرد.

پیام‌های دیداری، در واقع نوعی سیستم برای ارتباط هستند و  مانند سیستم ارتباطی کلامی، حدی از سوادی بصری نیز برای همگان لازم به نظر می‌رسد و این ضرورتی است که در مدارس از آن غفلت می‌شود.

اما سواد بصری چیست؟

سواد بصری «یعنی توانایی فهمیدن و یا به وجود آوردن تصاویر»

سواد بصری یعنی: آموختن الفبا و دستور زبان ساده و ابتدایی برای دریافت و ارسال بهتر پیام‌های تصویری.

سواد بصری یعنی: آشنا شدن با مفاهیمی مشترک و همه‌فهم برای مطالعۀ تصاویر .

سواد بصری یعنی: شناختن عناصر جزئی بصری مانند نقطه، خط، شکل، رنگ، زمینه، ترکیب‌بندی، تکنیک، و …

سواد بصری یعنی: توانایی تحلیل یک پیام تصویری با تجزیۀ آن به عناصر اولیه‌ و ارتباط بین آن‌ها.

سواد بصری یعنی: استفاده از عناصر و تکنیک‌های بصری برای بهتر رساندن مفهوم و محتوا و مقصود.

 برداشتی آزاد از کتاب «مبادی سواد بصری»، نوشتۀ «دونیس اِ. داندیس، ترجمۀ مسعود سپهر، انتشارات سروش

زبان بصری و ذوق شخصی

زبان بصری پایۀ آفرینش در طراحی است. طراح، جدا از از جنبۀ کاربردی طراحی، باید اصول، قوانین و مفاهیم مربوط به سازمان‌دهی بصری طرح را در نظر بگیرد. او می‌تواند بدون شناخت آگاهانۀ این اصول، قوانین و مفاهیم نیز کار کند، زیر ذوق شخصی و حساسیت او به روابط بصری بسیار مهم‌تر است. اما بی‌تردید درک عمیق این اصول در بالابردن قابلیت‌های سازمان‌دهی بصری او بسیار مؤثر است.

اصول فرم و طرح، وُسیوس وُنگ، ترجمۀ آزاده بیداربخت و نسترن لواسانی، نشر نو