کتاب روانشناسی کشف و اختراع تحلیلی فراگیر از مصاحبه با نودویک آدم خلاق و مؤثر است. از فیزیک‌دان و ریاضی‌دان گرفته تا نقاش و شاعر و نویسنده.
کتاب شرح و گسترش و شواهدی بر این نظریه است که خلاقیت در تقاطع «قلمرو»، «حوزه» و «شخص» شکل می‌گیرد. برای نمونه در گرافیک‌دیزاین، قلمرو شامل گستره‌ای از تاریخ و دانش گرافیکی است، حوزه صاحب‌نظران و حتی مخاطبین آثارند و شخص به ویژگی‌های زیسته و انسانی طراح اشاره می‌کند.
تعریف کتاب از خلاقیت، هر کنش، ایده یا محصولی است که قلمرو موجود را تغییر داده یا آن را به قلمروی جدید تبدیل کند.
گذشته از «قلمرو» و «حوزه» که بسیار پراهیمت‌اند، از نظر مؤلف (میهای چیکسنت میهای) بارزترین ویژگی افراد خلاق توانایی حرکت بین ویژگی‌هایی به‌ظاهر ناسازگار است. ویژگی‌هایی که مردم معمولی معمولن در یک سوی آن ویژگی‌ها شناخته می‌شوند . یک سو را خوب و سوی دیگر را بد می‌پندارند. درحالی‌که انسان‌های خلاق بدون احساس تقابل جمع اضدادند. جمع دست‌کم ده جفت ویژگیِ به‌ظاهر غیرقابل جمع:
🔹در عین داشتن انرژی بدنی، آرام و در سکون‌اند و به‌خوبی انرژی خود را مدیریت می‌کنند.
🔹تیزهوشانی ساده‌لوح و ناپخته‌اند، زیرا نوعی از تیزهوشی مانع خلاقیت است. به‌عبارت دیگر کودکانی خردمند و بالغ‌اند که می‌توانند از دو شیوۀ تفکر همگرا و واگرا بهره برند.
🔹ترکیبی شگفت‌انگیز از بی‌خیالی و سخت‌کوشی‌اند.
🔹 بین تخیل و واقعیت در نوسان‌اند. زیرا اساس هنر و علم فراتر از چیزی است که ما اکنون آن را واقعی می‌دانیم.
🔹 درون‌گرایانی برون‌گرا و برون‌گرایانی درون‌گرا هستند. زیرا لازمۀ تخصص، تحمل تنهایی و لازمۀ در جریان‌بودن، ارتباط با دیگران است.
🔹در عین فروتنی، مغرور و در عین رقابت همکارند. فروتن‌اند چون بر شاخۀ غول‌ها ایستاده‌اند و مغرورند چون ذات دستاورد علمی یا هنری، غرورآفرین است.
🔹هم‌زمان دارای ویژگی‌های زنانه و مردانه‌اند. در نتیجه از خزانۀ واکنشیِ غنی‌تر و متنوع‌تری برای هم‌کنشی با جهان برخوردارند.
🔹 سنتی‌اند و سنت‌شکن. سنتی در فهم و به‌کار بردن تاریخ و دانشِ قلمرو و سنت‌شکن در افزودن به قلمرو.
🔹دارای نوعی انرژیِ حاصل از تضاد بین تعلق و جدایی از موضوعات‌‌اند.
🔹جمع رنج و لذت‌اند.
مرتضی عباسی
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
* مصرعی از ملک‌الشعرای بهار
©️خلاقیت؛ روانشناسی کشف و اختراع، میهای چیکسنت میهای، ت عباس علی کتیرایی، نشر مازیار
